Grenzverschiebungen
Bis zum Ende der letzten Eiszeit zwischen Ost und West im Jahre 1990 war die Stadt geprägt von den Folgen des zweiten Weltkrieges.
Die in Teheran, Jalta und Potsdam beschlossene Ost-West-Verschiebung der polnischen Grenzen (Stalins Traum) und der damit verbundene “Bevölkerungstransfer” (Winston Churchill) trennte auch die Frankfurter Dammvorstadt von Frankfurt (Oder) ab. Sie nannte sich von da an Słubice. Ehemals deutsche Gebiete wurden polnisch und ehemals polnische Gebiete gehörten nun zur Ukraine und Weißrussland.
Slubice wurde mit Menschen aus diesen Gebieten besiedelt, zum Beispiel aus der Umgebung von Lemberg, aber auch aus Zentralpolen und Poznań.
Die Neusiedler fühlten sich hier als Fremde, sie sehnten sich zurück in ihre alte Heimat. Sie kannten die Ukrainer als Nachbarn oder waren selber Ukrainer, aber die Deutschen kannten sie nicht.
Auch in Frankfurt fand ein Bevölkerungsaustausch statt. Die Stadt wurde in den letzten Kriegstagen von Hitler zur Festung erklärt. Die Zivilbevölkerung wurde größtenteils evakuiert. Viele kamen nicht wieder zurück. Die Innenstadt brannte aus und zunächst wurde die Stadt zu einem Auffanglager für Flüchtlinge aus den ehemals deutschen Ostgebieten. Im Rahmen der Planwirtschaft der DDR wurde Frankfurt künstlich neu aufgebaut und Menschen aus dem ganzen Land zogen hierher, weil sie hier Arbeit bekamen.
Przesunięcie granic
Aż do końca epoki lodowcowej między Wschodem i Zachodem w roku 1990 miasto było kształtowane przez skutki drugiej wojny światowej.
Uchwalone w Teheranie, Jałcie i Poczdamie przesunięcie granic Polski na zachód (nacisk Stalina) oraz związany z tym transfer ludności (Winston Churchill) oddzielił także przedmieścia Frankfurtu od właściwego miasta. Od tego czasu stały się one samodzielnym miastem o nazwie Słubice. Dawne niemieckie tereny stały się polskie, a dawne polskie tereny należały odtąd do Ukrainy i Białorusi. Słubice zostały zaludnione przez ludność z tamtych okolic, np. ze Lwowa, ale też z Polski centralnej i Poznania.
Nowi osiedleńcy czuli się tutaj obco i tęsknili za swoją dawna ojczyzną. Znali swoich sąsiadów Ukraińców, ale nie Niemców.
Także we Frankfurcie nastąpiły przetasowania ludności. W ostatnich dniach wojny Frankfurt został obwołany przez Hitlera twierdzą obronną. Ludność cywilna została w większej części ewakuowana. Wielu nie wróciło już do swych domów. Śródmieście spaliło się, a miasto stało się obozem przejściowym dla uciekinierów z poniemieckich terenów.
W ramach gospodarki planowej Frankfurt został sztucznie odbudowany i ludzie z całych Niemiec osiedlali się w tym mieście, bo tu czekała na nich praca.
Geschlossene Grenzen
Nach einer anfänglichen Phase des vorsichtigen gegenseitigen Kennenlernens wurden die Grenzen nach Polen aufgrund des Freiheitskampfes der Solidarność-Bewegung 1980 geschlossen und erst nach der politischen Wende 1990 wieder geöffnet.
Für zehn Jahre war das andere Oderufer in unerreichbare Ferne gerückt, Frankfurt (Oder) und Słubice waren zwei Städte am Ende der Welt.
Erst nach der Wende konnten sich die Menschen beiderseits der Oder von neuem beschnuppern, jedoch Jahrzehnte am Rande der Welt hatten ihre Spuren hinterlassen.
Obwohl Polen zu den Gewinnern des zweiten Weltkriegs gehörte, schrumpfte sein Territorium insgesamt durch die Ost-West-Verschiebung der Grenzen. Die kommunistische polnische Regierung der Nachkriegsjahre musste davon ablenken. So entstand die Doktrin der “Ziemia Odzyskana”, der wiedergewonnenen Erde, in der die Bevölkerung davon überzeugt werden sollte, dass die Gebiete im Westen, die ehemals zu Deutschland gehörten, eigentlich urpolnisch waren und nun nach langer Zeit endlich wieder zu Polen gehörten. Man berief sich auf die Piasten und so wurde z.B. aus dem Ort Bärwalde kurzerhand Mieszkowice, um dem großen Piastenfürsten Mieszko I zu huldigen. Gleichzeitig wurde in diese Gebiete nicht investiert, denn man fürchtete, dass Deutschland sie sich wieder einverleiben könnte.
Erst der von Helmut Kohl und Tadeusz Mazowiecki in Krzyżowa/Kreisau unterzeichnete Friedensvertrag besiegelte die deutsch-polnische Grenze als unverrückbar.
Bis zu diesem Zeitpunkt haben viele Menschen auf der polnischen Seite sozusagen auf “gepackten Koffern” gesessen und immer damit gerechnet, diesen Ort wieder verlassen zu müssen.
Frankfurt (Oder) und Słubice waren Flüchtlingsstädte und Kasernenstädte mit deutschem, sowjetischem und polnischem Militär, Frankfurt war mit 465 konspirativen Wohnungen eine von der Stasi am stärksten unterwanderten Städte.
Zamknięte granice
Po początkowej fazie wzajemnego poznawania się, granice Polski zostały zamknięte w ramach represji wywołanych działalnością wyzwoleńczą Solidarności w 1980 roku. Ponownie otworzono je dopiero po przełomie, w roku 1990.
Przez dziesięć lat jednakże drugi brzeg Odry pozostawał niedosięgły, a Frankfurt nad Odrą i Słubice egzystowały jak miasta na dwóch różnych końcach świata.
Dopiero po przełomie mieszkańcy obu brzegów Odry mogli się wzajemnie poznać, jednakże te dziesięć lat spędzone na końcu świata, pozostawiły ślady po sobie. Chociaż Polska należała do obozu zwycięzców drugiej wojny światowej, jej terytorium skurczyło się o około jedną trzecią w wyniku przesunięć granicy na linii wschód-zachód. Powojenny, komunistyczny rząd Polski musiał omijać ten temat. W ten sposób powstała doktryna o tzw. ziemiach odzyskanych, mająca na celu przekonanie ludności o tym, że tereny zachodnie, należące niegdyś do Niemiec, były właściwie rdzennie polskie i po długim czasie znów do niej należały. Powoływano się przy tym na ród Piastów, stąd z miejscowości Bärwalde powstały Mieszkowice, w hołdzie księciu piastowskiemu Mieszkowi I.
Jednocześnie nie inwestowano w te tereny, ponieważ obawiano się, że Niemcy z powrotem wcielą je w obszar swojego państwa.
Dopiero traktat pokojowy podpisany przez Helmuta Kohla i Tadeusza Mazowieckiego w Krzyżowej przypieczętował nienaruszalność polsko-niemiec kiej granicy. Do tego czasu wielu ludzi po polskiej stronie żyło na walizkach i liczyło się z ewentualną koniecznością opuszczenia miasta.
Frankfurt oraz Słubice były przytułkiem dla uciekinierów oraz bazą wojskową, w której stacjonowały wojska niemieckie, radzieckie i polskie. Frankfurt, w którym znajdowało się 465 zakonspirowanych mieszkań, należał do najbardziej infiltrowanych przez Stasi miast.
Politische Wende
Nach der politischen Wende 1990 verschwanden nach und nach das Militär, die Stasi und die arbeitgebenden Betriebe aus der Stadt Frankfurt (Oder). Während Słubice zunächst mit einem aus dem Boden gestampften Basar von dem Kursgefälle zwischen D-Mark und Złoty profitierte, schrumpfte Frankfurt von fast 90.000 Einwohnern auf nunmehr nur 62.000 Einwohner.
Während die DDR 1990 von Westdeutschland geschluckt wurde und somit von einem Tag auf den anderen Teil der Europäischen Union wurde, musste sich Polen aus eigener Kraft von der Zeit der sozialistisch-sowjetischen Vorherrschaft erholen.
Die EU-Außengrenze lag nun zwischen Frankfurt (Oder) und Słubice, mit penetranten Kontrollen und manchmal stundenlangen Wartezeiten auch für Fußgänger.
Aber Polen entwickelte sich in rasantem Tempo, wurde 2004 Mitglied der Europäischen Union und trat 2007 dem Schengener Abkommen bei. Schrittweise verschwanden so zunächst die Zollkontrollen und später auch die Grenzkontrollen – auf Kosten der sich nun verhärtenden Grenze in Ostpolen.
Przełom polityczny
Po przełomie politycznym w 1990 roku z Frankfurtu nad Odrą powoli znikało wojsko, Stasi, ale też dające pracę państwowe przedsiębiorstwa.
W czasie kiedy słubicki bazar, który wyrósł w krajobrazie miejskim jak gdyby spod ziemi, wyciągał spore profity na wahaniach kursów walutowych złotego i marek, liczba mieszkańców Frankfurtu skurczyła się z prawie 90 000 do okolo 62 000 mieszkańców.
Podczas gdy NRD została jak gdyby połknięta przez Niemcy zachodnie i samoistnie stała się z dnia na dzień częścią Unii Europejskiej, Polska musiała uwalniać się własnymi siłami spod zaszłości pozostałych z czasów socjalistycznej władzy sowieckiej.
I tak zewnętrzna granica Unii Europejskiej leżała teraz między Frankfurtem, a Słubicami, co skutkowało intensywnymi kontrolami na granicy i czasem wielogodzinnym czekaniem, także dla pieszych.
Jednakże Polska rozwijała się w dynamicznym tempie i już w 2004 roku dołączyła do Unii Europejskiej, a w 2007 roku przystąpiła także do Traktatu z Schengen. Krok po kroku znikały najpierw kontrole celne, a potem graniczne za cenę wzmocnienia wschodniej granicy Polski.
Ausradierte Grenze
Einige weitsichtige Bürger beider Städte erkannten bereits 1999 die große Chance, Frankfurt und Słubice eine neue Zukunft zu geben, die sowohl die Identitätskrise der Menschen beiderseits der Oder bewältigen würde, als auch den beiden Städten einen Aktionsradius von 360° zurückgeben würde.
Sie entwickelten den mutigen Plan, beide Städte zu einer neuen, gemeinsamen Stadt umzustrukturieren. Den Stadtvätern war klar, dass bei der Gestaltung der Stadt besonders die gemeinsame Zukunftsperspektive eine identitätsstiftende Kraft haben kann. Deshalb ist Słubfurt die erste Stadt weltweit, die sozusagen aus der Zukunft heraus in die Gegenwart hineinwächst und somit natürlich auch den Blick auf die Vergangenheit verändert.
Auf einer gemeinsamen Stadtverordnetensitzung der beiden Parlamente von Frankfurt (Oder) und Słubice schlossen sich am 08. November 1999 die beiden Städte zur Stadt Słubfurt zusammen und schrieben somit Geschichte: Deutlich sichtbar setzt sich der Name der Stadt aus der ersten Silbe von Słubice und der zweiten Silbe von Frankfurt zusammen und weist gleichzeitig darauf hin, dass es sich nicht um die Übernahme einer Seite durch die andere handelt, sondern um eine gleichberechtigte Fusion.
Die beiden Stadtparlamente wurden zu Stadtteilparlamenten der beiden Stadtteile Slub und Furt, während ein neues, übergeordnetes Parlament, das sich aus Bürgern beider Stadtteile zusammensetzt, über die Belange von Słubfurt entscheidet.
Der Erfolg dieses Schrittes war von durchschlagender Kraft. Słubfurt wurde auf einer außerordentlichen Sitzung des Europäischen Parlamentes in den Rang einer europäischen Modellstadt und dann am 28. November 2000 in das RES (Register der Europäischen Städtenamen) eingetragen.
Wymazana granica
Niektórzy dalekowzroczni obywatele obu miast odkryli w 1999 wielką szansę, dającą Frankfurtowi i Słubicom nową przyszłość, która pomogłaby zarówno przezwyciężyć kryzys tożsamości mieszkańców po obu stronach Odry, jak i przywrócić obydwu miastom pełen zakres działań. Opracowali oni odważny plan połączeniu obu miast w jedno wspólne.
Dla założycieli miasta było jasne, że szczególnie perspektywa wspólnej przyszłości może zakiełkować powstaniem nowej tożsamości wśród obywateli. Dlatego Słubfurt jest pierwszym na świecie miastem, ktore wyrasta niejako z przyszłości w teraźniejszość i z tej perspektywy ma moc zmieniania także przeszłości.
Podczas wspólnego posiedzenia parlamentów obu miast, Frankfurt nad Odrą oraz Słubice połączyły się dnia 8 listopada 1999 roku w jedno miasto Słubfurt i w ten sposób zapoczątowały nowy rozdział historii: Nazwa miasta składa się z pierwszej sylaby wyjętej z nazwy Słubice i z drugiej sylaby w nazwie Frankfurt. Wskazuje ona na to, że nie chodzi o przejęcie jednego miasta przez drugie, lecz o równoprawną współpracę.
Oba parlamenty miejskie stały się parlamentami dzielnic Słub i Furt, podczas gdy nadrzędny parlament, złożony z obywateli obu dzielnic, decyduje o sprawach dotyczących Słubfurtu.
Sukces tego rozwiązania był powalający. Słubfurt został na nadzwyczajnym posiedzeniu Parlamentu Europejskiego podniesiony do rangi miasta modelowego i dnia 28 listopada 2000 wpisany do RES (Rejestru Miast Europejskich).
Eine moderne Stadtmauer
1999 gründete sich die Stadt Slubfurt aus den ehemaligen Städten Frankfurt und Słubice. Somit ist Słubfurt die erste Stadt, die jeweils zur Hälfte in Polen und Deutschland liegt. Die Identität des Słubfurters liegt irgendwo dazwischen, er ist Deutscher und Słubfurter, Pole und Słubfurter, oder Deutscher, Pole und Słubfurter – oder auch Chinese und Słubfurter. Wer diesen Raum erfahren will, der muss eben auch zumindest annähernd bestimmen, wo Słubfurt beginnt und wo die Stadt aufhört. Der Verlauf der Słubfurter Stadtmauer ist mit einem Zirkel auf der Landkarte gezogen worden, basierend auf dem Prinzip der Mengenlehre: ein Kreis um Deutschland, ein Kreis um Polen, und dort, wo beide Kreise sich berühren der Mittelpunkt für einen dritten Kreis, der als Ganzes eine Schnittmenge der beiden ersten Mengen darstellt. Das erste Teilstück der Słubfurter Stadtmauer wurde bereits am 02.07.2004 im Stadtteil Słub eingeweiht und am 21.12.2007 wurde auch das zweite Teilstück im Stadtteil Furt fertig gestellt und von den beiden bis 2010 amtierenden Stadtteilbürgermeistern, Herrn Ryszard Bodziacki und Herrn Martin Patzelt, feierlich enthüllt. Nachdem nun zwei Mauerabschnitte eine Klammer um den Słubfurter Stadtraum bilden und ihn somit überhaupt erst als Raum in unseren Köpfen definieren, kann sich jetzt jeder Słubfurter ein Stück Stadtmauer für sein Wohnzimmer oder seinen Garten bestellen. Słubfurter ist jeder, der sich als Słubfurter fühlt, egal wo er oder sie auf dieser Welt wohnen. Deshalb sind Sie auf jeden Fall mauerberechtigt. Rufen Sie uns an!
Nowoczesny mur miejski
W 1999 roku z połączenia Frankfurtu i Słubic powstał Słubfurt. Stąd Slubfurt jest pierwszym miastem leżącym po części w Polsce i w Niemczech. Tożsamość Słubfurtczyka usytuowana jest gdzieś pomiędzy, można być Niemcem i Słubfurtczykiem, Polakiem i Słubfurtczykiem – albo np. Chinczykiem i Słubfurtczykiem. Ten, kto chce doświadczyć tę przestrzeń, musi przynajmniej w przybliżeniu ustalić, gdzie Słubfurt się zaczyna, a gdzie kończy. Przebieg Muru Słubfurckiego został wyznaczony cyrklem na mapie, bazując na teorii mnogości: koło wokół Niemiec i koło wokół Polski. Miejsce, w którym się one stykają wyznacza środek trzeciego, które jako całość określa wspólną czesc dwóch pozostałych. Pierwsza część Muru Miejskiego Słubfurtu w dzielnicy Słub została uroczyście odsłonięta dnia 2 lipca 2004 roku, a druga część, mieszcząca się w dzielnicy Furt, ukończona została 21 grudnia 2007 roku i odsłonięta przez sprawujących władzę do roku 2010 burmistrzów dzielnic, pana Ryszarda Bodziackiego i pana Martina Patzelta. Oba kawałki muru tworzą klamrę w miejskiej przestrzeni Słubfurtu i przez to dopiero ją niejako w naszych głowach definiują. Każdy słubfurtczyk może zamówić kawałek muru miejskiego do swojego salonu lub ogrodu. Słubfurtczykiem jest ten, kto się nim czuje, nie ważne gdzie on czy ona na tym świecie mieszkają. Dlatego macie Państwo prawo do kawałka słubfurckiego muru. W razie takowego życzenia prosimy dzwonić!
